Bethel a Seion

Lleolir pentref Bethel ar ffin ddeheuol Plwyf Llanddeiniolen ar wastatir y plwyf. Yn naturiol felly bu’r cysylltiad amaethyddol yn gyson o ddyddiau’r tir comin i berchnogaeth Stad y Faenol drwodd i berchnogaeth unigol erbyn hyn. Tir corslyd sy’n amlygu’r ffin â phlwyf Llanfair-is-gaer a chwmwd y Felinheli i’r de.
Bu cysylltiad gref hefyd â Chwarel Dinorwig fel gweithle i drigolion Bethel. Roedd rheilffordd y chwarel â gludai’r llechi i’r porthladd yn y Felinheli yn pasio trwy’r pentref, er bod y cledrau wedi hen ddiflannu erbyn hyn. Serch hynny saif Pont Charlie dros y trac o hyd a defnyddir y bont fel logo o hyd i gynhyrchioli rhai o fudiadau’r pentref.
Hyd at 30au’r ganrif ddiwethaf rhannwyd Bethel yn ddwy ran sef Saron a Bethel. Rhwng y ddau glwstwr o dai roedd caeau gleision . Yn wir soniwyd am ‘blant Saron’ yn mynd ar wyliau i ‘tŷ nain ym Methel’. Gyda adeiladu’r stadau cyngor Y Cremlyn a Bro Rhos llanwyd y bylchau ac o’r 1970au ymlaen adeiladwyd sawl stad arall. Mae’r datblygiadau hyn yn amlwg oherwydd agosatrwydd Bethel i’r ddau man gwaith mwyaf yr ardal sef Caernarfon (4 milltir) a Bangor (7 milltir).Cyswllt manteisiol arall yw agosatrwydd y pentref (3 milltir) at brif ffordd y gogledd yr A55.
Cymaint fu’r datblygiad fel bod ychydig dros 1000 o enwau ar Restr Etholiad ward Bethel erbyn hyn.
Y mae Ysgol Gynradd Gymreigaidd iawn ei naws gyda rhyw 150 o ddisgyblion erbyn hyn. Mae’r Ysgol yn ffwlcrwm i sawl gweithgaredd, ac yn derbyn adroddiadau safonol iawn gan ymchwilwyr.
Ar ddechrau’r 20ed ganrif y tueddiad oedd mynychu ysgolion Uwchradd Caernarfon ar gyfer addysg uwchradd, ond gyda symud Ysgol Uwchradd Brynrefail o Frynrefail i Lanrug, yno mae mwyafrif llethol o blant Bethel yn mynychu bellach.
Ar ddechrau’r 20ed ganrif roedd sawl siop a gweithdy ym mhentref Bethel. Erbyn heddiw dim ond un mangre geir, a hynny yw Siop/Post y pentref. Dyma fangre fywiog yn llawn sgwrs a gwasanaeth. Ond, mae sawl man masnachol yn y pentref.
Yma lleolir canolfan Ceir Cymru dan arweiniad Gari Wyn. Hefyd Garej Alun Foulkes.Yn y pentref mae busnes loriau Harri Owen a Delsol. Y mae nifer o’r trigolion wedi sefydlu eu busnesau unigol ac mae’r pentref yn ffodus i gael gwasanaeth sawl saer maen, saer coed, plymar a thrydanwyr.
Yng nghanol y pentref mae tafarn Y Bedol. Edrychir ymlaen i’w hail agor i greu canolfan gymdeithasol i’r ardal. Milltir allan o’r pentref mae tafarn hynafol y Gors Bach, ac yma gellir blasu bwyd – a pheint – o safon.
Ar hyn o bryd ceir tri chapel yn y pentref – Y Cysegr (Presbyteriaid), Bethel (Annibynwyr) a Saron (Wesleaidd). Milltir tu allan i’r pentref mae Eglwys Sant Deiniol sef eglwys y plwyf. Yma hefyd mae prif fynwent yr ardal.
Wedi derbyn grantiau, erbyn hyn mae Neuadd Goffa lewyrchus yn y pentref. Mae yn gartref i sawl mudiad, yn enwedig ymysg yr ieuenctid. Mae Clwb Ieuenctid, Aelwyd yr Urdd, Clwb Ffermwyr Ifanc, Clwb Snwcer a Chlwb Bowlio dan –dô. Yma hefyd cynhelir Eisteddfod Ieuenctid lewyrchus yn flynyddol.
Hefyd yn y pentref mae Cylch Ti a Fi, Merched y Wawr, Cymdeithas Lenyddol Undebol a Chlwb Bro Bethel ar gyfer y Pensiynwyr.
Bu clwb pêl-droed oedolion yma dros gyfnodau, ond ar hyn o bryd timau ieuenctid i fechgyn a genethod sy’n chwarae ar Faes Coed Bolyn.
Ar gyrion y pentref yn y Crawia mae pencadlys a deorfa Cymdeithas Bysgota Seiont, Gwyrfai a’r Llyfni ac mae nifer o’r pentrefwyr ymysg y swyddogion ac aelodaeth.
Y prif atyniad erbyn hyn yw Canolfan Gelligyffwrdd (Greenwood Centre). ger Cornel Sipsiwns hanner milltir i lawr y ffordd o’r Gors Bach. Mae’r ganolfan yn croesawu dros 50 000 o ymwelwyr yn flynyddol.
Bu traddodiad ddiwyllianol gref ym Methel dros y blynyddoedd. Bu ambell gôr yma, ac heddiw mae nifer o’r trigolion yn aelodau o gorau cyfagos.
Yng Ngorffwysfa, Saron y ganwyd W. J. Gruffydd yr ysgolhaig, bardd a beirniad llenyddol. Erys ei gyfrol Hen Atgofion yn glasur o ddatblygiad cynnar pentref Bethel ei thrigolion a chymeriadau. Ym Mharc Wern ganwyd y Prifardd Selwyn Griffith a fu hefyd yn Archdderwydd ac awdur toreithiol o lenyddiaeth plant. Bu hefyd yn Glerc i’r Cyngor Cymuned am dros 40 mlynnedd. Un o weinidogion cynnar Capel Bethel oedd yr amryddawn Rhys J. Huws a sefydlodd yr Eisteddfod Blant ryfeddol a osododd y sylfaen yn ddiweddarach i Eisteddfod yr Urdd.
Ie, pentref sy’n dal i ddatblygu yw Bethel, ond iddi ei chymeriad croesawgar.